İngiltere’de sandıktan İşçi Partisi’nin zaferi çıktı. İşçi Partisi, 650 sandalyeli Avam Kamarası’nda adeta tulum çıkardı. Avam Kamarası’ndaki saflarına 214 vekil daha ekleyip sandalye sayısını 412’ye yükseltti. Böylece İşçi Partisi tek başına iktidar için gereken 326 sayısını aşarak güçlü bir çoğunluk elde etti. Kral 3’üncü Charles’a istifasını sunan Muhafazakâr Başbakan Rishi Sunak, Başbakanlık Konutu Downing Street 10 Numara’ya veda etti. Kral Charles, İşçi Partisi lideri Keir Starmer’ı (61) resmen yeni İngiltere Başbakanı olarak atadı.
AĞIR TOPLAR SEÇİLEMEDİ
Yeni dönemde Muhafazakârlar, Avam Kamarası’nda sadece 121 milletvekili ile temsil edilecek. 2019’daki seçimlerde mecliste 317 sandalyesi olan parti, 251 milletvekili kaybetti. Eski Başbakan Liz Truss ve 11 bakanın aralarında olduğu partinin ağır topları meclise giremedi. Parti, Galler’de tek bir milletvekili bile çıkaramadı. Siyasi analistler, Muhafazakârları cezalandırmak isteyen seçmenin İşçi Partisi’ni zafere taşıdığını belirtiyor. Peki 2010’da İşçi Partisi koalisyonundan hükümeti devralan Muhafazakârlar, yenilgiye adım adım nasıl yürüdü?
YENİLGİ NASIL GELDİ
– AVRUPA’DAN KOPUŞ: 14 yıllık Muhafazakâr iktidar dönemi Brexit öncesi ve sonrası olarak ikiye ayrılabilir. 2010’da göre gelen Muhafazakâr David Cameron, 5’inci yılında İngiltere’nin Avrupa Birliği’nden ayrılması yönünde artan baskıyla karşı karşıya kaldı. Cameron’un AB’de kalma politikası sonuç vermedi, İngiliz halkı refarandumda Birlik’ten kopma yönünde oy kullandı. Cameron, başbakanlıktan istifa etti, yerine gelen Theresa May ise zorlu Brexit sürecini yönetmede başarısız oldu. May’in 2019’da bırakmasının ardından Boris Johnson başa geçti.
– PANDEMİ VE SKANDALLAR: Aralık 2019’da yapılan seçimlerde Johnson liderliğindeki Muhafazakâr Parti, parlamentoda çoğunluk elde etmeyi başardı. İngiltere 2020’de resmi olarak AB’ye veda etti. Ancak dünyayı sarsan COVID pandemisi patladığında, Johnson’un krizi yönetmedeki başarısızlığı partiye anketlerde kan kaybettirmeye başladı. Üzerine “Partygate” olarak anılan skandal geldi: Johnson ve yardımcılarının, salgın yüzünden halk evine kapanmışken Başbakanlık Konutu’nda parti düzenledikleri ortaya çıktı.
– EKONOMİK KRİZ: Johnson skandalın ardından koltuğuna veda etti. Muhafazakârlar onun yerine parti lideri ve başbakan olarak Liz Truss’u seçti. Ancak daha göreve geldiği gün, “Truss’ın ne kadar dayanabileceği” konuşulmaya başlandı. Brexit’in sarstığı ülke ekonomisi pandemi ve Ukrayna savaşının da etkisiyle büyük darbe yedi. Nitekim Truss’ın ekonomiyi toparlamak için yaptığı hamleler ters tepti, İngiliz Sterlini büyük düşüş yaşadı. Görevdeki 45’inci gününde Truss istifa etti.
– 14 SENEDE BEŞ LİDER: Truss’ın ardından göreve gelen ve finans alanındaki kariyeriyle ekonomide toparlanma vaat eden Rishi Sunak, 14 sene içerisinde Muhafazakârların beşinci lideri oldu. 18 aylık görev süresinin büyük bir kısmı iyice büyüyen yaşam maliyeti krizini onarmaya çalışmakla geçen Sunak enflasyonu düşürmeyi başardı. Ancak geçen sürede göçmen krizi, tıkanan sağlık sistemi, altyapı sorunları, hizmet sektöründeki uzun grevler seçmende Muhafazakârların sorunları çözeceğine olan inancını azalttı.
İSKOÇ PARTİSİ DÜŞTÜ AŞIRI SAĞCI FARAGE MECLİSTE
– İşçi Partisi ve Muhafazakârların ardından Liberal Demokratlar 71 milletvekiliyle meclisteki üçüncü büyük grup oldu.
– Kuzey İrlanda’nın İrlanda Cumhuriyeti ile birleşmesini savunan Sinn Fein, 2019’un ardından yine 7 milletvekilini meclise gönderme hakkı elde etti. İskoçya’nın bağımsızlığını savunan İskoçya Ulusal Partisinin milletvekili sayısı 48’den 9’a düştü.
– İngiltere’de Brexit mimarlarından AB karşıtı aşırı sağ Reform Partisi’nin lideri Nigel Farage, ilk kez meclise girmeyi başardı. Farage daha önce 7 kez aday olmuştu. Reform Partisi yine 4 aday çıkardı.
STARMER’IN İŞİ ZOR?
Seçmene “değişim” vaat eden ve İşçi Partisi’ni soldan merkeze çekip oy tabanını genişletmeyi başaran Keir Starmer, zaferin ardından ilk konuşmasında “Sıra verdiğimiz sözleri yerine getirmeye geldi” dedi. Siyasi analistler, Starmer’ı yığılmış bir dizi sorunun beklediğini belirtiyor. Önceliği ekonomik istikrarı sağlamak, sağlık sistemini toparlamak ve rekor düzeydeki düzensiz göçle mücadele etmek olarak açıklayan yeni İngiltere Başbakanı, görevdeki ilk haftasında NATO liderler zirvesine katılmak üzere ABD’ye gidecek. Öte yandan İngiltere’nin dış politikasının yeni hükümetle değişmesi beklenmiyor. Starmer, İngiltere’nin NATO’nun güçlü bir üyesi olarak kalacağını, Rusya’ya karşı savaşında Ukrayna’yı ve “İsrail’in kendisini Hamas’a karşı savunma hakkını” destekleyeceklerini söyledi.
AVAM KAMARASI’NDA 2 DE TÜRK VEKİL
Seçimlerde Türkiye ve Kıbrıs kökenli iki aday da parlamentoya girmeye hak kazandı. Londra’nın Barking bölgesinde İşçi Partisi’nden aday olan Nesil Çalışkan, uzun yıllar sonra parlamentoya giren ilk Kıbrıs Türk kökenli milletvekili oldu. Seçim bölgesindeki oyların yüzde 45’ini alan Çalışkan (35), İsçi Partisi’nin teşkilatında uzun yıllar aktif görevlerde bulundu. Çalışkan, “Barking sakinlerine bana güvendikleri için teşekkür ediyorum. Sizin için yorulmaksızın çalışacağıma söz veriyorum” dedi.
2019’da parlamentoya girmeyi başaran Enfield North bölgesinin Türkiye kökenli İşçi Partili adayı Feryal Clark (45) da yeniden seçildi.
SEÇİM SİSTEMİ İŞÇİ PARTİSİ’NE YARADI
Avam Kamarası’ndaki koltukların yüzde 64’ünü kazanan İşçi Partisi, oyların yüzde 33.7’ünü aldı. 2019’da partinin oy oranı yüzde 32.7 olarak gerçekleşmişti. Meclisteki vekil oranı ve alınan oylar arasındaki bu büyük fark, ülkedeki seçim sistemiyle, sandığa gitme oranıyla ve 2023’te değişen seçim bölgeleriyle alakalı. Özetle, Muhafazakârlar bu seçimi İşçi Partisi’nin kazandığından daha fazla kaybetti.
BİLGİ NOTU: Seçimlere katılım yüzde 59.8 ile 20 yıldan fazla bir süredir görülen en düşük oranda gerçekleşti. 2019’daki seçimlerde halkın yüzde 67’si sandığa gitmişti.
